شورای اسلامی شهر چه وظایفی دارد؟ هدف از تشکیل شورای اسلامی شهر چیست؟ چه زمانی شورای اسلامی در شهر موفق عمل کرده است؟ حیطه اختیارات شورای اسلامی شهر چیست؟
تحریریه زیباشهر قصد دارد در قالب سلسله نوشتارهایی به توضیح پیرامون شورای اسلامی شهر و پاسخ پرسش‌هایی از این دست بپردازد.
ابتدا باید تشریح کنیم که بر اساس مفاد قانون شهرداری و البته قانون تشکیلات شورای اسلامی کشوری، شورای اسلامی شهر یک مرجع «تصمیم‌گیری» و نظارتی است و در این مورد دارای اختیارات وسیعی است. در این عبارت ذکر شده ماهیت و مفهوم «تصمیم‌گیری» نقشی اساسی دارد.
درواقع شورای شهر در مقام یک نهاد تصمیم‌گیری جمعی و سیاست‌گذار است این نهاد بر ساختار اجتماعی و غیراجتماعی تاثیرگذار است و استراتژی هایی که متناسب با زمان و مکان به صورت اجرایی تعینن می کند می‌تواند بر کیفیت زندگی شهری، سیاست‌گذاری‌های شهری، اقتصاد شهری و جریانات مالی در شهر تاثیرگذار باشد. هرچند که برخی از وظایف شورای شهر، واجد جنبه‌های وضع مقررات است و برخی دیگر از وظایف آن، جنبه نظارتی و مراقبتی دارد اما در هر دو صورت تصمیم‌سازی را به تصمیم‌گیری تبدیل کرده و از این طریق روی ساختار اجتماعی شهرها تاثیر اگر نگوییم بی‌نظیر دست کم، کم‌نظیر و عمیق دارد.
بر لزوم وجود شوراهای مختلف در قانون اساسی تصریح شده‌است، اما تدوین سازوکار اجرایی آن تا دولت اول خاتمی به تعویق افتاد. اولین دوره انتخابات سراسری شوراهای اسلامی کشور در ۷ اسفند سال ۱۳۷۷ با استقبال زیاد مردم در بیش از ۴۰۰۰۰ حوزه انتخاباتی برگزار گردید و نهایتاً حدود ۲۰۰ هزار نفر از منتخبین مردم جهت اداره امور شهرها و روستاهای کشور به عنوان عضو شورای اسلامی شهر یا روستا برگزیده شدند. شروع به کار شوراهای اسلامی از ۹ اردیبهشت سال ۱۳۷۸ و همزمان با پیام سید روح‌الله خمینی در خصوص شوراها و با صدور پیام ویژه‌ای از سوی سیدعلی خامنه‌ای آغاز گردید. این نهاد مردمی فعالیت‌های گسترده و مؤثری در کل کشور دارد. به عنوان آغازی بر سلسله نوشتارهای مرتبط با موضوع شورای اسلامی شهرها لازم است به اصول صدم تا صد و ششم قانون اساسی ایران در فصل هفتم قانون اساسی که به شوراها اختصاص دارد، به صورت خلاصه بپردازیم:
- برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره امور هر روستا، بخش، شهر، شهرستان یا استان با نظارت شورایی به نام شورای ده، بخش، شهر، شهرستان یا استان صورت می‌گیرد که اعضای آن را مردم همان محل انتخاب می‌کنند. این بند بر مشارکت شهروندان تاکید دارد.
- به منظور جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری در تهیه برنامه‌های عمرانی و رفاهی استانها و نظارت بر اجرای هماهنگ آنها، شورای‌عالی استانها مرکب از نمایندگان شوراهای استانها تشکیل می‌شود. نحوه تشکیل و وظایف این شورا را قانون معین می‌کند. این بند بر جلوگیری از تبعیض و جلب همکاری تاکید دارد.
- شورای عالی استانها حق دارد در حدود وظایف خود طرحهایی تهیه و مستقیماً یا از طریق دولت به مجلس شورای اسلامی پیشنهاد کند. این طرحها باید در مجلس مورد بررسی قرار گیرد. این بند بر حدود وظایف تاکید دارد.
- استانداران، فرمانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین می‌شوند در حدود اختیارات شوراها ملزم به رعایت تصمیمات آنها هستند. این بند بر لزوم رعایت تصمیم‌های شورا تاکید دارد.
- به منظور تأمین قسط اسلامی و همکاری در تهیه برنامه‌ها و ایجاد هماهنگی در پیشرفت امور در واحدهای تولیدی، صنعتی و کشاورزی، شوراهایی مرکب از نمایندگان کارگران و دهقانان و دیگر کارکنان و مدیران، و در واحدهای آموزشی، اداری، خدماتی و مانند اینها شوراهایی مرکب از نمایندگان اعضا این واحدها تشکیل می‌شود. چگونگی تشکیل این شوراها و حدود وظایف و اختیارات آنها را قانون معین می‌کند. این بند بر همه شمولی تاکید دارد.
- تصمیمات شوراها نباید مخالف موازین اسلام و قوانین کشور باشد.
انحلال شوراها جز در صورت انحراف از وظایف قانونی ممکن نیست. مرجع تشخیص انحراف و ترتیب انحلال شوراها و طرز تشکیل مجدد آنها را قانون معین می‌کند. شورا در صورت اعتراض به انحلال حق دارد به دادگاه صالح شکایت کند و دادگاه موظف است خارج از نوبت به آن رسیدگی کند. این بند بر وظایف قانونی تاکید دارد.
